Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδεις Νόσοι Εντέρου (ΙΦΝΕ)

 

Οι Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδεις Νόσοι του εντέρου (ΙΦΝΕ) αποτελούν παθήσεις του πεπτικού τις οποίες χαρακτηρίζει χρόνια υποτροπιάζουσα φλεγμονή του γαστρεντερικού σωλήνα. Δύο είναι κυριότερες μορφές ιδιοπαθών φλεγμονωδών νόσων του εντέρου, η Ελκώδης Κολίτιδα (Ulcerative Colitis) και η νόσος του Crohn(Crohn’s disease) ενώ τα τελευταία χρόνια μία ακόμα πάθηση η μικροσκοπική κολίτιδα(microscopic colitis) τείνει να αποτελεί μία άλλου είδους φλεγμονώδους νόσου του εντέρου. Παρότι φαίνεται ότι έχουν παρόμοιο παθογενετικό μηχανισμό και παρόμοιο τρόπο εκδήλωσης η νόσος Crohn και η ελκώδης κολίτιδα είναι διαφορετικοί νόσοι με την ελκώδη κολίτιδα να αποτελεί νόσο του παχέος εντέρου ενώ η νόσος Crohn μπορεί να προσβάλλει όλον τον πεπτικό σωλήνα με συχνότερη προσβολή του λεπτού εντέρου.

 

Ποιες είναι οι αιτίες της ελκώδους κολίτιδας και της νόσου Crohn και πόσο συχνές είναι;

​

Ο ακριβής παθογενετικός μηχανισμός των ΙΦΝΕ δεν έχει επακριβώς προσδιοριστεί. Η εμφάνιση των ΙΦΝΕ φαίνεται ότι αποτελεί αποτέλεσμα διαδοχικών περιβαλλοντικών ερεθισμάτων (πχ κάπνισμα, διατροφή, λοιμώξεις, χρήση αντιβιοτικών) σε ένα γενετικά προδιαθετημένο άτομο που  έχει ως αποτέλεσμα την παθολογική ενεργοποίηση του ανοσολογικού μας συστήματος έναντι του γαστρεντερικού σωλήνα.  Παρότι δεν είναι μια καθαρά κληρονομική νόσος,  φαίνεται ότι έχει τάση να εμφανίζεται συχνότερα σε άτομα της ίδιας οικογένειας.

Oι ΙΦΝΕ προσβάλλουν 1-2% του πληθυσμού με μεγαλύτερη συχνότητα της νόσου σε χώρες της Βόρειας Ευρώπης και Αμερικής. Η δυτικοποίηση του τρόπου ζωής φαίνεται πως ευθύνεται όμως για την αύξηση των νέων διαγνώσεων ΙΦΝΕ και σε άλλες χώρες συμπεριλαμβανομένου και της χώρας μας.  

​

Σε ποιες ηλικίες εμφανίζονται οι ΙΦΝΕ και ποια είναι τα συχνότερα συμπτώματα;

​

Οι ΙΦΝΕ εμφανίζονται κυριότερα σε άτομα νεαρής ηλικίας μικρότερα των 35ετών   αλλά τα τελευταία χρόνια διαγιγνώσκεται όλο και συχνότερα  και σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας 60-65ετών. Είναι χρόνιες νόσοι και η κλινική τους εικόνα χαρακτηρίζεται από συνεχείς υφέσεις και εξάρσεις.

Κυριότερο σύμπτωμα είναι η εμφάνιση συχνών,  υδαρών κενώσεων με ή χωρίς πρόσμιξη αίματος. Ασθενείς παραπονούνται για κοιλιακό άλγος ,ειδικότερα στη νόσο του Crohn, ενώ στην ελκώδη κολίτιδα προεξέχει η απώλεια αίματος με τις κενώσεις, η έπειξη προς κένωση με συχνή ακόμα και την ακράτεια κοπράνων. Σε πιο σοβαρές εκδηλώσεις εμφανίζονται και πιο συστηματικά συμπτώματα όπως πυρετός, ναυτία και εμετος.

 

 Αποτέλεσμα της συστηματικής ενεργοποίησης του ανοσοποιητικού συστήματος είναι η εμφάνιση εξωεντερικών εκδηλώσεων με προσβολή και άλλων συστημάτων πέραν του πεπτικού όπως η προσβολή των αρθρώσεων (εντεροπαθητική αρθρίτιδα), των οφθαλμών (επισκληρίτιδα/ιρίτιδα) του δέρματος (οζώδες ερύθημα/γαγγραινώδες πυόδερμα) άλλα και άλλων οργάνων του πεπτικού όπως το ήπαρ, τον περ πρωκτικό δακτύλιο και στοματοφάρυγγα.

Οι επιπτώσεις των ΙΦΝΕ είναι συχνά εμφανείς στην καθημερινότητα των ασθενών ΙΦΝΕ με επιπτώσεις τόσο στην σωματική όσο και την  ψυχική τους υγεία. Η γενικότερη κατάσταση της υγείας τους δεν καθορίζεται μόνο από τη κλινική εκτίμηση, τη βαρύτητα της νόσου και την ενεργότητα της νόσου αλλά επίσης και από παράγοντες όπως η ψυχολογική κατάσταση, η επαγγελματική, κοινωνική και ερωτική ζωή, αλλά και από πιθανές επιπλοκές και ανεπιθύμητες ενέργειες της θεραπείας.

 

Διαγνωση και παρακολούθηση ΙΦΝΕ

​

Η διενέργεια κολονοσκόπησης είναι οι πιο ειδική εξετάση για την διάγνωση και την παρακολούθηση των ΙΦΝΕ. Η ελκώδης κολίτιδα προσβάλλει το παχύ έντερο και χαρακτηρίζεται από παρουσία φλεγμονής και εξέλκωσης του βλεννογόνου του παχέος εντέρου ενώ η νόσος του Crohn είναι διατοιχωματική φλεγμονή που μπορεί να προσβάλλει όλα τα τμήματα του πεπτικού σωλήνα. Η λήψη βιοψιών είναι απαραίτητη και βοηθά στην διαφοροδιάγνωση των ΙΦΝΕ.

Άλλες εξετάσεις που χρησιμοποιούνται είναι οι εξετάσεις αίματος και κοπράνων και κυρίως η διενέργεια καλπροτεκτίνης κοπράνων που αποτελεί έμμεσο δείκτη παρακολούθησης της φλεγμονώδους δραστηριότητας του εντέρου. Τα τελευταία χρόνια σημαντικό ρόλο στην διάγνωση παρακολούθηση της νόσου Crohn έχει και η διενέργεια μαγνητικής τομογραφίας λεπτού εντέρου και πυέλου. Επίσης σε ασθενείς με νόσο Crohn η διενέργεια ενδοσκοπικής κάψουλας λεπτού εντέρου αποτελεί μία επιπλέον εξέταση που βοηθά στην διάγνωση και παρακολούθηση της νόσου.

 

Θεραπεία

Η θεραπεία των ΙΦΝΕ εξαρτάται από την έκταση και την βαρύτητα της νόσου, όπως επίσης και την ανταπόκριση σε προηγούμενες θεραπείες. Η χρήση κορτικοστεροειδών είναι ακόμα και στις μέρες μας αρκετά συχνή και απαραίτητη κατά περιπτώσεις για τον έλεγχο των υποτροπών και εξάρσεων. Η χειρουργική αντιμετώπιση συχνά είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση των επιπλοκών των ΙΦΝΕ και στην περίπτωση ανθεκτικής στην φαρμακευτική αγωγή νόσου. Η χρήση ανοσοκατασταλτικής θεραπείας και συγκεκριμένα βιολογικών παραγόντων τα τελευταία χρόνια αποτελεί ίσως τον αποτελεσματικότερο θεραπευτικό όπλο μέσο για την αντιμετώπιση  των υποτροπών αλλά κυριότερα για την διατήρηση των ιδιοπαθών φλεγμονώδων νόσων εντέρου σε μακροχρόνια ύφεση και πρόληψη των μακροχρόνιων επιπλοκών.